Brandrode runderen toen
Het Brandrode Rund (BRR) en het roodbonte MRIJ rund hebben dezelfde oorsprong. Dit veetype dat al vanaf begin 20e eeuw op de schrale zandgronden en in het rivierengebied werd gefokt is van oudsher sober, sterk, zeldredzaam, mak, erg vruchtbaar en behoort tot de dubbeldoel runderrassen. Dat wil zeggen: koeien die worden gehouden zowel voor de melk als voor het vlees.
Door hun uitgesproken dubbeldoel-eigenschappen speelden vooral de donkerrode dieren een bepalende rol in de roodbonte MRIJ-fokkerij. Vooral de fokverenigingen uit Marle, Olst, Wijhe (Overijssel) speelde een toonaangevende rol. Maar ook op de schrale zandgronden van Brabanten en Limburg (In de omgeving van Oss,Esch en Sambeek) kwamen de donkerrode runderen voor. Door specialisatie en melkproduktie verdwenen in de jaren ’70 echter veel typische MRIJ-kenmerken. Teruglopende aantallen, genetische versmallingen de mkz- uitbraak in 2001 brachten het MRIJ ras ernstige slagen toe. Het roodbonte MRIJ-rund werd steeds meer een melktypisch ras.
Het Brandrode Rund, dat nu als een apart runderras wordt onderscheiden, behield zijn dubbeldoel kenmerken, maar werd een zeldzaam Nederlands rund.
Een fokker die veel heeft betekend voor instandhouding van het Brandrode Rund is Marlies Hermans. Vanaf 1984 verzamelde ze op haar Natuurboerderij “Aan de Dijk” te Beuningen bij Nijmegen Brandrode Runderen uit zo veel mogelijk bloedlijnen, afkomstig uit het rivierengebied. Daarmee fokte zij een uniforme kudde die in samenwerkng met Staatsbosbeheer en Stichting Ark werd ingezet bij het begrazingsbeheer in de Beuningse Uiterwaarden.
In 1998 ontstond de Stichting Kudde Kraanvense Heide. De initiatiefnemers startten een inventarisatie van alle nog aanwezige roodbonte runderen met een Brandrode aftekening. Een belangrijke voorwaarde was dat er geen sprake mocht zijn van een dikbilfactor in de familie. In 1999 werden eisen voor een stamboek opgesteld. Twee dierenartsen, Jan van Riel en Jan van Lieshout namen het voortouw voor een fokschema met carrousel kruisingen, om inteelt te voorkomen. Op 16-02-2000 was de inventarisatie Kudde Kraanvense Heide : 31 volwassen runderen , 9 vaarzen, 3 jonge stieren, 10 vaarskalfjes en 7 stierkalfjes. Waarbij het totaal op 60 stuks uitkwam.
Op 1 juni 2001 verleende het ministerie van LNV goedkeuring aan het Stamboek het Brandrode Rund. Het erkende BRR stamboek streeft naar uitbreiding en vermeerdering, waardoor het BRR geen zeldzaam huisdier meer zal zijn.
Natuurmonumenten nam de Kraanvense Kudde over. Geldersch Landschap en Marlies Hermans sloten zich hierbij aan. Hierdoor kon men enkele honderden dieren in het stamboek noteren.
In 2003 werd van 6 stieren sperma ingevroren bij Genetisch Centrum Nederland (GCN): Jozias, Monnink, Leopold, Dirk, Impuls en Ron. Bij de KI zit sperma van Wied, Kardinaal, Cesar en Fagus.
In 2004 werd de stichting: Het Brandrode Rund, waarvan de naam en het logo wettig waren gedeponeerd omgezet in een Vereniging. In 2007 telde de vereniging al 63 leden. Om verversing van de bloedvoering te garanderen vond in 2009 de import plaats van Brandrode runderen uit Hockay uit Wallonie. Dit was nodig om een populatie op te bouwen die voldoende genetische variatie kent en die voldoende groot is om het ras uit de zone van bedreigde diersoorten te halen.
In 2016 telt de vereniging 180 leden en … geregistreerde stamboekdieren.
Bij 100 tot 1000 dieren spreekt men over bedreigd, 1000 tot 5000 dieren ben je kwetsbaar. Bij 5000 tot 10.000 is het nog onzeker. Pas bij meer den 10.000 dieren is het normaal en ben je uit de gevarenzone.
Brandrode runderen nu
Het aantal Brandode runderen is gestaag groeiende en telde eind 2012 al een 1.650 in het stamboek opgenomen dieren. Brandroden worden gehouden door veehouders, hobbyisten, zorg- en kinderboerderijen met enkele hectares grond maar ook door landgoed- en landschapsbeheerders, die op verschillende bedrijven en terreinen vele tientallen dieren houden.
Afhankelijk van het bedrijfsdoel worden de dieren uit liefhebberij gehouden maar ook voor de productie van vlees of melk en melkproducten. Vereniging het Brandrode Rund vindt het noodzakelijk een populatie op te bouwen die voldoende genetische variatie bevat en die voldoende groot is om het ras uit de zone van bedreigde diersoorten te halen.
Brandrode runderen straks
Met steun van enthousiaste leden, vrienden en relaties, en begeleid door deskundige specialisten van onderzoeksinstituten en adviseurs, kan het ras groeien naar een stabiel aantal en een bestand van 3.000 tot 10.000 dieren. Daarvoor is een geleide fokkerij nodig maar ook aanwas van nieuwe leden, instanties en consumptieve kanalen. Eigenschappen als soberheid, duurzaamheid en hanteerbaarheid, samengaand met probleemloos afkalven kunnen sterker benut en onder de aandacht gebracht worden.
